Dzień Praw Człowieka, ang. Human Rights Day – święto obchodzone corocznie 10 grudnia, ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w rocznicę podpisania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948 roku.
Uznanie przyrodzonej godności oraz równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie.
Wstęp do Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
Najbardziej fundamentalnymi zasadami są prawa człowieka. O ich nadrzędnym charakterze świadczą ich podstawowe cechy:
powszechność – oznacza, że obowiązują na całym świecie i przysługują każdemu z nas;
przyrodzoność – oznacza, że nabywamy je z chwilą urodzenia;
niezbywalność – oznacza, że nie możemy się ich zrzec;
nienaruszalność – oznacza, że żadna władza nie może nas ich pozbawić;
naturalność – oznacza, że nie wymagają potwierdzenia przez władze państwową;
niepodzielność – oznacza, że istnieją jako całość.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (wersja dla dzieci)
Art. 1. Prawo do równości:
Masz prawo do wolności i równości. Umiesz myśleć i potrafisz odróżnić dobro od zła. Traktuj innych ludzi przyjaźnie.
Art. 2. Zakaz dyskryminacji:
Przysługują ci wszystkie z praw człowieka, niezależnie od twojej rasy, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów, pochodzenia rodzinnego, statusu społecznego i ekonomicznego, urodzenia i obywatelstwa.
Art. 3. Prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego:
Masz prawo do tego, by żyć, być wolnym/wolną i czuć się bezpiecznie.
Art. 4. Zakaz niewolnictwa:
Nikt nie ma prawa traktować ciebie jak niewolnika, ty też nie możesz z kogoś uczynić niewolnika.
Art. 5. Zakaz tortur i poniżającego traktowania:
Nikt nie ma prawa cię torturować, krzywdzić ani upokarzać.
Art. 6. Prawo do uznawania osobowości prawnej:
Masz prawo wszędzie być traktowany/traktowana jako ktoś, kto według prawa jest osobą.
Art. 7. Prawo do równości wobec prawa:
Masz prawo do ochrony i równego traktowania wobec prawa, bez jakiejkolwiek dyskryminacji.
Art. 8. Prawo do odwołania się do kompetentnych sądów:
Jeśli twoje prawa zostały złamane, masz prawo odwołać się do kompetentnych sądów, które stać będą na ich straży.
Art. 9. Zakaz arbitralnego aresztowania i wygnania:
Nikt nie ma prawa do aresztowania, uwięzienia lub wygnania ciebie z kraju, bez podania dobrych po temu powodów.
Art. 10. Prawo do sprawiedliwego i publicznego wysłuchania przez sąd:
Jeśli oskarżono cię o popełnienie przestępstwa, to masz prawo do sprawiedliwego i publicznego wysłuchania twoich racji przez sąd.
Art. 11. Prawo do uznawania za niewinnego, dopóki wina nie zostanie udowodniona:
1) Masz prawo do uznawania twojej niewinności, dopóki wina nie zostanie ci sądownie udowodniona.
2) Nikt nie może ciebie karać za zrobienie czegoś, co w chwili twego działania nie było uznawane za przestępstwo.
Art. 12. Zakaz ingerowania w życie prywatne, rodzinne, domowe lub korespondencję:
Masz prawo do ochrony, jeśli ktoś chce wyrządzić krzywdę twojej reputacji, wkroczyć do twojego domu, otwierać twoją korespondencję, czy niepokoić ciebie lub twoją rodzinę, nie mając po temu dobrego powodu.
Art. 13. Prawo do swobodnego poruszania się:
1) Masz prawo swobodnie poruszać się po swoim kraju.
2) Masz prawo wyjechać z kraju oraz wrócić do niego, jeśli tylko tego chcesz.
Art. 14. Prawo do ochrony w innym kraju:
1) Jeśli ktoś ci grozi, masz prawo udać się do innego kraju i prosić tam o ochronę, jako uchodźca.
2) Możesz stracić to prawo, jeśli popełnisz jakieś poważne przestępstwo.
Art. 15. Prawo do obywatelstwa i swobody jego zmiany:
1) Masz prawo być obywatelem dowolnego państwa.
2) Nikt nie może ci zabrać obywatelstwa bez podania dobrej przyczyny. Możesz zmienić obywatelstwo, jeśli tego chcesz.
Art. 16. Prawo do małżeństwa i rodziny:
1) Kiedy osiągniesz pewien urzędowo określony wiek, możesz zawrzeć małżeństwo i założyć rodzinę, przy czym nie ma tu żadnych ograniczeń związanych z twoją rasą, narodowością lub religią. Obojgu partnerom przysługują te sama prawa, kiedy są małżeństwem i kiedy są rozwiedzeni lub w separacji.
2) Nikt nie ma prawa zmuszać ciebie do małżeństwa.
3) Rodzina to podstawowa komórka społeczna i państwo powinno ją chronić.
Art. 17. Prawo do posiadania własności:
1) Masz prawo posiadać rzeczy na własność.
2) Nikt nie ma prawa odebrać ich tobie bez podania dobrego powodu.
Art. 18. Wolność myśli, sumienia i religii:
Masz prawo do własnych myśli i wyznawania dowolnej wiary. Możesz swobodnie praktykować swoją religię lub zmienić wyznanie, jeśli tylko tego chcesz.
Art. 19. Wolność poglądów i informacji:
Masz prawo do posiadania i wyrażania własnych poglądów. Możesz wymieniać się swoimi poglądami z innymi ludźmi, także tymi z innych krajów, i to przy pomocy wszelkich dostępnych środków.
Art. 20. Prawo do pokojowych zgromadzeń i zrzeszania się:
1) Masz prawo pokojowo spotykać się z innymi ludźmi.
2) Nikt nie ma prawa zmusić ciebie do przynależności do jakiejś grupy.
Art. 21. Prawo do uczestniczenia w rządzeniu i wyborach:
1) Masz prawo do uczestniczenia w rządzeniu swym krajem, albo piastując jakieś stanowisko, albo wybierając kogoś, kto będzie twoim przedstawicielem.
2) Masz prawo służyć swemu krajowi tak samo jak pozostali jego obywatele.
3) Rządy powinny być wybierane w sposób regularny, w drodze uczciwych i tajnych wyborów.
Art. 22. Prawo do zabezpieczenia społecznego:
Społeczeństwo, w którym żyjesz, powinno zapewnić tobie zabezpieczenie socjalne i wszystko, co jest ci niezbędne do godnego życia i rozwoju.
Art. 23. Prawo do wyboru zatrudnienia i przystępowania do związków zawodowych:
1) Masz prawo do pracy, wyboru zatrudnienia i pracy w dobrych warunkach.
2) Wszyscy, którzy wykonują tę samą pracę, powinni dostawać za nią taką sama zapłatę.
3) Masz prawo zarabiać tyle, by wystarczało tobie na życie i pomoc rodzinie.
4) Wszyscy ludzie, którzy pracują, mają prawo do przystępowania do związków zawodowych broniących ich interesów.
Art. 24. Prawo do urlopu i wypoczynku:
Masz prawo do wypoczynku i czasu wolnego. Dzień pracy nie powinien trwać zbyt długo, a ponadto przysługuje ci prawo do regularnych i płatnych urlopów.
Art. 25. Prawo do odpowiedniego poziomu życia:
1) Masz prawo do rzeczy, które tobie i twojej rodzinie są potrzebne do zdrowia i dobrobytu, w tym do jedzenia, ubrania, mieszkania, opieki medycznej i innych świadczeń socjalnych. Przysługuje ci prawo do otrzymania pomocy, jeśli nie możesz zdobyć pracy lub nie jesteś w stanie jej wykonywać.
2) Matkom i dzieciom przysługuje szczególna opieka i pomoc.
Art. 26. Prawo do edukacji:
1) Masz prawo chodzić do szkoły. Edukacja na poziomie podstawowym powinna być bezpłatna i obowiązkowa. Powinnaś/powinieneś mieć możliwość przyuczenia się do zawodu lub kontynuowania nauki tak długo, jak tylko chcesz.
2) W szkole powinieneś/powinnaś mieć możliwość rozwijać swoje zdolności i uczyć się szacunku do innych, niezależnie od ich rasy, religii czy narodowości.
3) Rodzice powinni móc wybrać, jaki rodzaj wykształcenia będziesz posiadać.
Art. 27. Prawo do uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa:
1) Masz prawo do zachowania tradycji i zwyczajów twojej społeczności oraz do korzystania ze sztuki i dobrodziejstw nauki.
2) Jeżeli jesteś artystą, pisarzem lub naukowcem, to owoce twojej pracy powinny być chronione, a tobie przysługuje prawo do czerpania z nich korzyści.
Art. 28. Prawo do porządku społecznego:
Masz prawo żyć w takim świecie, w którym wszyscy ludzie mogą korzystać z wymienionych tu praw i wolności.
Art. 29. Obowiązki wobec społeczności:
1) Twoja osobowość może się w pełni rozwinąć tylko wtedy, gdy żyjesz w obrębie swojej społeczności, wobec której masz pewne obowiązki.
2) Prawodawstwo twojego kraju powinno gwarantować przestrzeganie praw człowieka, a także zapewniać ci możliwość okazywania szacunku innym ludziom i bycia przez nich szanowanym.
3) Twoje prawa i wolności powinny wspierać realizację celów i zasad Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Art. 30. Zakaz pozbawiania praw człowieka:
Żaden człowiek, żadna grupa ludzi ani żadne państwo na świecie nie może robić niczego, co by zmierzało do zniweczenia tych praw.
Opracowano w oparciu o materiały:
https://epodreczniki.pl/a/ja-i-moje-prawa—podsumowanie/DPQeVJhRB
http://www.bc.ore.edu.pl/Content/185/Kompasik.pdf
Beata Smagór – pedagog szkolny
Renata Kozieł – opiekun Samorządu Uczniowskiego
